کلاهک دهانه رحم یک روش ضد بارداری است که برخلاف دیافراگم که تمامی قسمت بالای مهبل را می پوشاند، فقط دهانه رحم را فرا گرفته و مانع عبور اسپرم ها از آن می گردد. کلاهک دهانه رحم به پیاله ای کوچک می ماند که از جنس لاستیک یا پلاستیک ساخته شده است و طوری بر دهانه رحم قرار می گیرد که آن را کاملاً می پوشاند. اندازه کلاهک دهانه رحم از دیافراگم کوچک تر و نصب آن اندکی دشوارتر است.
عملکرد کلاهک دهانه رحم برای پیشگیری از بارداری
نخست لازم است، فرد توسط پزشک متخصص زنان و زایمان مورد معاینه قرار گیرد و در صورت نبودن آماس و زخم در دهانه رحم، کلاهک بر روی آن نصب شود و روش استفاده از آن نیز به وی آموزش داده شود. کلاهک رحم را می توان به مواد اسپرم کش آغشته کرد و سپس بر روی دهانه رحم قرار داد. کلاهک دهانه رحم می تواند به جز دوران قاعدگی در محل خود ثابت باقی بماند. افراد برای برداشتن و گذاشتن کلاهک رحم باید به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنند و یا خودشان این کار را به تنهایی در خانه انجام دهند.
برای اطلاعات بیشتر: معرفی انواع روش های جلوگیری از بارداری
کلاهک را نباید زودتر از ۶ ساعت بعد از برقراری رابطه جنسی خارج کرد چون ممکن است هنوز اسپرم ها زنده باشند. استفاده از کرم های اسپرم کش هر چند ضروری نمی باشد ولی کاربرد آن ها در میزان موفقیت این روش بسیار مؤثر است. شستشوی واژن بعد از برقراری رابطه جنسی مانند دیافراگم توصیه نمی شود زیرا سبب رقیق شدن کرم اسپرم کش شده و در نتیجه خاصیت اسپرم کش خود را از دست می دهد.
اگر کلاهک رحم به مدت زیادی در داخل دهانه رحم باقی بماند باعث تحریک بافت ها گردیده و موجب ترشحات زیاد و بدبو در واژن خواهد شد. همچنین، ترشحات داخل واژن پشت آن جمع شده و موجب التهاب دستگاه تناسلی زنان خواهد شد. بنابراین، ماندن کلاهک به مدت طولانی در داخل دهانه رحم توصیه نمی شود. شکل زیر نحوه خارج کردن کلاهک دهانه رحم را نشان می دهد.
نحوه استفاده از کلاهک رحم
کلاهک دهانه رحم در اندازه های مختلف (کوچک، متوسط و بزرگ) در بازار عرضه می شود و برای انتخاب سایز مناسب مشورت کردن با متخصص زنان و زایمان توصیه می شود. در صورت وقوع تغییرات مثل زایمان یا انواع سقط جنین که باعث تغییر در اندازه واژن می شود، تعویض آن با سایز جدید الزامی است. حداقل ۶ ساعت قبل از برقراری رابطه جنسی، کلاهک را به دقت در داخل واژن قرار دهید. از سالم بودن کلاهک دهانه رحم اطمینان حاصل کنید و هر بار قبل از استفاده، آن را با دقت بررسی کنید.
در صورتی که کلاهک آسیب دیده و یا پاره شده باشد، احتمال بارداری تا حد زیادی افزایش می یابد. به همین دلیل مهم است که هر بار قبل از استفاده، وضعیت سلامت کلاهک را چک کرده و در صورت لزوم از یک کلاهک جدید استفاده نمایید. حداقل تا ۶ ساعت بعد از برقراری رابطه جنسی، کلاهک روی دهانه رحم باقی بماند. اگر زودتر از این مدت آن را از داخل دهانه رحم خارج کنید، اسپرم ممکن است وارد رحم شود و احتمال بارداری افزایش یابد. اگر در این فاصله زمانی دوباره رابطه جنسی داشتید، نیاز به استفاده مجدد از کرم اسپرم کش را ندارید، اما حتماً اطمینان حاصل کنید که کلاهک در موقعیت صحیح قرار گرفته و جا به جا نشده باشد.
چگونگی وارد کردن کلاهک رحم در واژن
برای قرار دادن کلاهک در واژن، می توانید مراحل زیر را انجام دهید:
- ابتدا دست های خود را به دقت بشویید تا از هر گونه عوامل آلودگی پاک شوند.
- انگشت خود را داخل واژن کنید تا بتوانید دهانه رحم را لمس کنید. لمس دهانه رحم شبیه لمس کردن نوک بینی است.
- پس از پیدا کردن جای دهانه رحم، اسپرم کش را روی قسمت کاسه ای کلاهک یا لبه آن بمالید و آماده کنید.
- در یک وضعیت راحت قرار بگیرید، می توانید در وضعیت چمباتمه بنشینید.
- با یک دست دهانه واژن را باز کنید و با دست دیگر کلاهک دهانه رحم را بردارید.
- کلاهک دهانه رحم را طوری داخل واژن کنید که بند آن به سمت پایین باشد. کلاهک دهانه رحم را خم کنید و به سمت داخل فشار دهید.
- بعد از قرار دادن کلاهک دهانه رحم داخل واژن بوسیله انگشت خود بررسی کنید که آیا کلاهک کاملاً دهانه رحم را پوشانده است یا خیر.
چگونگی خارج کردن از واژن
برای خارج کردن کلاهک از واژن باید حدود ۶ ساعت بعد از برقراری رابطه جنسی صبر کنید، سپس می توانید مراحل زیر را دنبال کنید:
- ابتدا دست های خود را با دقت بشویید تا از هر گونه آلودگی پاک شوند.
- برای خارج کردن کلاهک در وضعیت چمباتمه یا هر حالت دیگر قرار بگیرید. این وضعیت به شما کمک می کند تا به راحتی به داخل واژن دسترسی پیدا کنید.
- انگشت خود را با دقت به داخل واژن وارد کنید تا بتوانید بند کلاهک را پیدا کنید.
- بر روی قسمت کاسه ای از کلاهک فشار بیاورید تا مکش از بین برود.
- انگشت خود را در بند کلاهک قلاب کنید و آن را به سمت پایین بکشید تا از دهانه رحم خارج شود.
- پس از خارج کردن کلاهک، آن را با آب گرم و صابون بشویید. سپس آن را کاملاً خشک کرده و در ظرف مخصوص قرار دهید تا برای استفاده های بعدی آماده باشد.
نحوه مراقبت از کلاهک
برای افزایش طول عمر و اثر بخشی کلاهک دهانه رحم، مهم است نکات مراقبتی زیر را رعایت کنید:
- کلاهک را در ظرف مخصوص نگهداری کنید. نباید در سرما یا گرمای شدید باشد.
- داخل کلاهک را از آب پر کنید تا از سوراخ نبودن آن مطمئن شوید.
- کلاهک را در هوای آزاد قرار دهید تا خشک شود.
- روی کلاهک به جز اسپرم کش ماده دیگری نمالید. نباید از انواع ژل های روان کننده روی کلاهک دهانه رحم استفاده کنید.
- کلاهک را فقط با آب گرم و صابون تمیز کنید.
مزایای کلاهک رحم
استفاده از این روش می تواند مزایایی نسبت به برخی روش های دیگر پیشگیری از بارداری داشته باشد. برخی از مزایای آن عبارتند از:
- بلافاصله بعد از برداشتن کلاهک می توان برای بارداری اقدام کرد.
- کلاهک رحم هورمون ندارد، در نتیجه عوارض روش های هورمونی را ندارد.
- کلاهک را میتوان ۶ ساعت قبل از برقراری رابطه جنسی قرار داد تا در شروع سکس مشکلی ایجاد نکند.
- این روش از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است. همچنین می توان تا ۲ سال از آن استفاده کرد.
- بدون خارج کردن کلاهک از واژن تا ۴۸ ساعت می توانید سکس داشته باشید.
- اگر کلاهک در جای مناسب قرار داده شود، شریک جنسی تان آن را احساس نمی کند.
معایب استفاده از کلاهک رحم
قبل از انتخاب هر روش برای جلوگیری از بارداری، معایب و مزایای آن را باید مد نظر داشت. برخی از معایب کلاهک رحم عبارتند از:
- در هنگام برقراری رابطه جنسی ممکن است کلاهک از دهانه واژن جدا شود.
- برای خرید کلاهک نیاز به نسخه پزشک دارید.
- برخی از افراد ممکن است به مواد ساخت اسپرم کش حساسیت داشته باشند.
- قرار گرفتن کلاهک در دهان رحم می تواند واژن را تحریک کند.
- اگر کلاهک دهانه را بیشتر از ۴۸ ساعت داخل واژن نگه دارید، خطر ابتلا به عفونت و مشکلات بهداشتی دیگر افزایش می یابد.
- این روش در مقابل عفونت های مقاربتی هیچ محافظتی ندارد.
عوارض کلاهک رحم
استفاده از کلاهک مانند سایر روش های دیگر پیشگیری از بارداری، ممکن است با خطر ابتلا به برخی بیماری های مختلف همراه باشد. برخی از عوارض آن عبارتند از:
- عفونت مثانه و مجاری ادراری: استفاده کردن از کلاهک دهانه رحم باعث افزایش خطر عفونت مثانه و مجاری ادراری (علائم عفونت ادراری) می شود.
- التهاب دهانه رحم (سرویسیت): استفاده نادرست یا نگهداری نامناسب از کلاهک رحم می تواند باعث التهاب دهانه رحم یا سرویسیت شود.
- سندروم شوک سمی: استفاده از کلاهک رحم به صورت نادرست یا به مدت طولانی تر از موعد مجاز خطر ایجاد سندروم شوک سمی را افزایش می دهد. سندروم شوک سمی یک عفونت جدی است که ممکن است در افرادی که از کلاهک استفاده می کنند، رخ دهد.
کلاهک رحم برای چه افرادی مناسب است؟
بسیاری از خانم ها می توانند به راحتی از این روش استفاده کنند. اگر قبلاً از کاپ قاعدگی یا دیافراگم ضد بارداری استفاده کرده اید، قرار دادن کلاهک برای شما آسان تر است. همچنین، اگر زایمان طبیعی یا سقط جنین نداشته باشید، قرار دادن آن آسان تر انجام می شود.
چه افرادی نباید از آن استفاده کنند
افرادی که دارای شرایط زیر هستند، نباید از این روش استفاده کنند و بهتر است با پزشک خود مشورت کنند:
- سابقه ابتلا به سندروم شوک سمی
- جراحی دهانه رحم یا واژن
- درد داشتن زمان داخل کردن انگشت در واژن
- حساسیت به سیلیکون یا اسپرم کش
- در حال حاضر پریود هستید.
- بیماری التهابی لگن
- انواع عفونت های دستگاه تناسلی
- تشخیص ناهنجاری های مختلف در تست پاپ اسمیر
- مشکلات دهانه رحم
سوالات متداول
۱. کلاهک دهانه رحم تا چه حد موثر است؟
اگر تمامی دهانه رحم را پوشش ندهد یا در هنگام برقراری رابطه جنسی از آن استفاده نشود، احتمال بارداری افزایش می یابد. اثر بخشی این روش در زنانی که زایمان طبیعی داشته اند، کاهش می یابد زیرا در این افراد واژن و دهانه رحم کشیده می شود. بر اساس آمار، اگر تاکنون زایمان نداشته باشید، اثر بخشی کلاهک به میزان %۸۶ است، درحالی که اگر زایمان داشته باشید، این اثر بخشی به %۷۱ کاهش پیدا می کند. روش هایی نظیر حلقه ضد بارداری، قرص جلوگیری و آی یو دی نسبت به کلاهک رحم از اثر بخشی بیشتری برخوردارند.
۲. آیا از بیماری های مقاربتی جلوگیری میکند؟
خیر، کلاهک دهانه رحم نمی تواند از ابتلا به بیماری های مقاربتی جلوگیری کند. برای جلوگیری از ابتلا به بیماری های مقاربتی باید از کاندوم استفاده کنید.
برای اطلاعات بیشتر: راه های پیشگیری از بیماری های جنسی
۳. آیا کلاهک رحم بی خطر و ایمن است؟
استفاده صحیح از کلاهک رحم معمولاً با عوارض کمی همراه است و به عنوان یک روش ایمن محسوب می شود. با این حال، اگر از آن درست استفاده نشود یا در زمان قرار دادن در داخل واژن مسائل بهداشتی رعایت نشود ممکن است باعث افزایش خطر عفونت واژن یا عفونت ادراری شود. همچنین، استفاده طولانی مدت از آن مانند نگه داشتن آن در واژن بیش از ۴۸ ساعت یا استفاده از آن در طول دوران قاعدگی، ممکن است خطر ابتلا به شوک سمی را افزایش دهد.
۴. تفاوت کلاهک دهانه رحم با دیافراگم
کلاهک رحم و دیافراگم در جلوی دهانه رحم قرار می گیرند و از وارد شدن مایع منی به داخل رحم جلوگیری می کنند. برای تاثیر بیشتر کلاهک دهانه رحم و دیافراگم می توان از اسپرم کش استفاده کرد، اما تفاوت هایی در اندازه و نحوه قرار گرفتن آنها وجود دارد. دیافراگم از نظر اندازه بزرگ تر است و به راحتی از واژن خارج می شود. در مقابل، کلاهک رحم روی دهانه رحم قرار گرفته و فقط آن را پوشش می دهد.
۵. تا چه مدت می توان از آن استفاده کرد؟
برای اثر بخشی بهتر این روش، پس از رابطه جنسی آن را حداقل ۶ ساعت در داخل واژن نگه دارید. اگر این مدت زمان را رعایت نکنید، تاثیر آن کاهش می یابد. حداکثر زمانی که کلاهک دهانه رحم باید داخل واژن باقی بماند، ۴۸ ساعت است. در صورتی که در ۴۸ ساعت آن را خارج نکنید، برای حفظ اثر بخشی کلاهک دهانه رحم قبل از برقراری رابطه جنسی حتما اسپرم کش را دوباره وارد واژن کنید.
